bazylika Hagia Sophia

Bazylika HAGIA SOPHIA w Stambule zamieniona w meczet

Opublikowano: 10 lipca 2020

Bulwersująca i poruszająca informacja nadeszła z Turcji. Podpisaną dziś decyzją prezydenta tego kraju Recepa Tayypa Erdoğana, najsłynniejszy zabytek architektury i sztuki Bizancjum, uważany za najwspanialszą budowlę świata pierwszego tysiąclecia naszej ery, bazylika Hagia Sophia – Mądrości Bożej w Konstantynopolu – Stambule, od 1934 roku muzeum znajdujące się na Liście Dziedzictwa UNESCO, ponownie zamieniona została w meczet.

NISZCZENIE REFORM ATATŰRKA

Od dawna zabiegali o to islamscy fundamentaliści, a aktualny prezydent kraju sprzyjający jego islamizacji i delaicyzjacji niszczących decyzje pierwszego prezydenta Republiki Tureckiej i jej modernizatora oraz laicyzatora, Kemala Paszy–Atatűrka, „Ojca Turków”, m.in. przekształcenia w 1934 roku tej sławnej budowli w muzeum. Na razie nie wiadomo, jakie zmiany zostaną w niej wprowadzone, poza odbywaniem w jej wnętrzu modłów. Ale jest one pełne mozaik i fresków o tematyce chrześcijańskiej, z niedozwolonymi przez islam wizerunkami. W tym ogromnych: Chrystusa Pantokratora i Marii oraz wielu mniejszych.

bazylika Hagia Sophia

Przez kilkanaście wieków były one zatynkowane, odsłonięto je dopiero, gdy świątynia stała się muzeum, a współcześnie zabytkiem najliczniej odwiedzanym w Turcji przez zagranicznych turystów. Jedyny wyjątek stanowiła tylko wspomniana mozaika z wizerunkiem Marii, jako matki proroka czczonego również przez wyznawców islamu. Dzieje tej ogromnej budowli, z kopułą o wysokości prawie 56 metrów, a więc około 18 pięter, były długie i skomplikowane.

bazylika Hagia Sophia

DŁUGIE I BURZLIWE DZIEJE BAZYLIKI

W bazylice tej byłem w ciągu minionych 35 lat kilkakrotnie, za każdym pobytem w Stambule, a niekiedy nawet dwu – trzykrotnie. Co ułatwiała mi legitymacja dziennikarska zapewniająca bezpłatny wstęp, i to z pominięciem ogromnych kolejek, zwłaszcza w szczycie sezonu turystycznego. Przypomnę, że zbudowano ją na miejscu dwu wcześniejszych świątyń chrześcijańskich, w tym pierwszej wzniesionej przez cesarzy: Konstantyna I i II w latach 325-360. Po znacznym zniszczeniu tych świątyń podczas pożarów i rewolty w 532 roku, nową zbudowali, na polecenie cesarza Justyniana I Wielkiego, architekt Izydor z Miletu i inżynier oraz matematyk Artemiusz z Tralles. Konsekrowano ją w roku 537.

Sułtan Mehmed II Zdobywca po zdobyciu w roku 1453 Konstantynopola natychmiast polecił zamienić ją w meczet. Nie był to pierwszy w historii przypadek takiej zamiany. Wielokrotnie w kościoły chrześcijańskie przekształcano budowle antyczne, podobnie jak kilka wieków później meczety. Najwspanialsze przykłady tych ostatnich, które znam i w których byłem, to baśniowa wręcz Mezquita – katedra w Kordobie w hiszpańskiej Andaluzji, z wewnętrznym „lasem” ponad 850 mauretańskich kolumn oraz wspaniała katedra tamże, w Sewilli, ze słynną wieżą La Giralda, wcześniej minaretem. Przykładów odwrotnej zmiany przynależności religijnej, zamiany chrześcijańskich świątyń w meczety, jest mnóstwo.

bazylika Hagia Sophia

NIE TYLKO HAGIA SOPHIA

Także w Stambule, gdzie podobny los spotkał m.in. również bizantyjski kościół p.w. Chrystusa na Chorze („Na wsi”, bo za ówczesnymi murami miejskimi Teodozjusza). Zamiany kościółów czy cerkwi między wyznaniami: katolickim, protestanckimi i ortodoksyjnymi prawosławnymi można liczyć w setkach. Ale nie przypominam sobie przykładu zamiany dawnej świątyni, później muzeum, ponownie w miejsce modłów. Przynajmniej sławnych. Pomijając oczywiście sobory i cerkwie zamieniane przez komunistów w Muzea Ateizmu, sale gimnastyczne, koncertowe, czy magazyny.

W przypadku islamizacji bazyliki Hagia Sophia, duże zmiany zaszły w niej zarówno we wnętrzach, jak i wyglądzie zewnętrznym. M.in. z czterech otaczających ją minaretów, pierwszy, ceglany, nazwany imieniem Mehmeda II Zwycięzcy, zbudowano wkrótce po zamianie bazyliki w meczet. Natomiast następne trzy są dziełem najsławniejszego architekta tamtej epoki, Kocy Mirmara Sinana. Budowniczego także przepięknego meczetu sułtana Sulejmana Wspaniałego, a obok niego grobowców jego i męskich potomków oraz ukochanej żony Roksolany, byłej tatarskiej branki z Rohatyna. Oraz kilkuset innych meczetów, medres, mostów, łaźni itp. w kilku krajach.

bazylika Hagia Sophia

JAKI LOS CZEKA SŁAWNE MOZAIKI ?

Jak już wspomniałem, w czasach, gdy Hagia Sophia była meczetem, poza chyba tylko wspomnianym jednym wyjątkiem: mozaiki z wizerunkiem Marii, matki Jezusa, pozostałe dekoracje chrześcijańskie były zatynkowane. Przy czym warto przypomnieć, że podczas remontu tej świątyni prowadzonego w latach 1847-1849 pod nadzorem szwajcarskich architektów, braci Giuseppe i Gaspare Fossati, odsłonięto i odrysowano bizantyjskie mozaiki zachowane po szaleństwach ikonoklastów – niszczycieli wizerunków oraz zniszczeniach w trakcie pożarów, trzęsień ziemi itp.

bazylika Hagia Sophia

Po czym ponownie je zatynkowano. Odsłonięto je, gdy bazylikę przekształcono w muzeum. Jakie zmiany czekają obecnie tę wspaniałą budowlę, jeden ze skarbów Dziedzictwa Ludzkości, na razie nie wiadomo. Decyzja Erdoğana wzbudziła już protesty i zaniepokojenie na świecie, m.in. oświadczenie Cerkwi Prawosławnej. Pod znakiem zapytania stoi również dostępność tego zabytku dla turystów. Czy nadal będzie on traktowany jak muzeum, tj. z wstępem z biletami, czy tylko jako świątynia? Na szczęście w Turcji, odmiennie niż w niektórych innych krajach muzułmańskich, „niewierni” nie mają, przynajmniej na razie, zakazu wstępu do meczetów. Ale jak będzie w tym przypadku, pokaże czas.

Cezary Rudziński

Zdjęcia autora

Udostępnij ten post:



Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *


Powiązane treści
Marcin Jurzysta
NGO-sy na całym świecie są dobrem publicznym, bo wch...
szaty liturgiczne
Są okazje wymagające szczególnych prezentów. To prze...
TikTok
Jak podaje na swojej stronie kanadyjska sieć CBC, federalny...
Międzynarodowa Stacja Kosmiczna
Międzynarodowa Stacja Kosmiczna (ISS) od ponad 20 la...
kopalnia soli Wieliczce
Gdyby ktoś zapytałby mnie, jakie wspomnienia zachowa...