Beskid Niski to najdziksze pasmo górskie w Polsce. Pośród łagodnych i niskich szczytów odnaleźć można ciszę i spokój, odkrywając zabytki kolebki wydobycia ropy naftowej, zwiedzając drewniane kościoły i cerkwie, czy poznając urokliwe miasteczka i wioski. W rejonie Beskidu Niskiego od wieków przecinały się różne wpływy kulturowe: Polaków, Węgrów, Tatarów, Słowaków, czy zapomnianych dziś Łemków.
Beskid Niski znajduje się w południowo-wschodniej Polsce i na Słowacji. Rozciągają się między Bieszczadami od wschodu, a Kotliną Sądecką i Beskidem Sądeckim od zachodu. Na północ od Beskidu Niskiego znajduje się Pogórze Środkowobeskidzkie, a na południe, już po stronie słowackiej – Pogórze Ondawskie. Najwyższy szczyt to Busov na Słowacji, a wysokości 1002 m n.p.m., a po stronie polskiej – Lackowa o wysokości 997 m n.p.m. Beskid Niski budują skały osadowe zwane fliszem karpackim.
Od zarania dziejów przebiegały tędy trakty handlowe na południe i wschód. To sprawiło, że na stykały się tu różne kultury i religie. Jednak w wyniku najazdów Tatarów, obszar ten był przez długi czas wyludniony. Dopiero w czasach Kazimierza Wielkiego tereny te były zasiedlane. Od około XIV wieku zaczęły tu przybywać migracje wołoskie i sascy osadnicy z Węgier. Wołoscy pasterze przez wieki mieszali się z ludami ruskimi, także ulegali wpływom polskim oraz węgierskim. W ten sposób powstała tu grupa etniczna, która od II połowy XIX wieku nazywana była Łemkami. Beskid Niski był areną wielu bitew w czasie I wojny światowej. Od 1945 roku ludność pochodzenia łemkowskiego była przesiedlana na wschód.
Na dzikim terenie Beskidu Niskiego nie ma wysokich szczytów, czy skalistych grani, znajdują się natomiast łagodne grzbiety górskie poprzecinane dolinami rzecznymi m.in.: Osławicy, Wisłoka, Jasiołki, Wisłoki, Ropy i Białej Dunajcowej. Duże wrażenie robią przełomy rzek: Wisłoka pod Beskiem i pod Puławami oraz Jasiołki między Ostrą a Piotrusiem. Turyści chętnie odwiedzają zbiornik wodny w Klimkówce na Ropie. Do interesujących miejsc należą jeziora osuwiskowe, m.in. pod Cergową i pod Maślaną Górą. Oprócz wędrówki na najwyższy polski szczyt tego pasma – Lackową, warto wybrać się na Grzywacką Górę – znajduje się tu krzyż z widokowym tarasem. W samym centrum Beskidu Niskiego utworzono Magurski Park Narodowy, a w jego wschodniej części Jaśliski Park Krajobrazowy.
Naturalne bogactwo Beskidu Niskiego stanowią ropa naftowa, gaz ziemny i wody mineralne. Znajdują się tu cztery uzdrowiska z wodami mineralnymi: Rymanów-Zdrój, Iwonicz-Zdrój, Wysowa-Zdrój oraz Wapienne. W XIX wieku na tych terenach odkryto złoża ropy naftowej i gazu ziemnego. Dla jej wydobycia na skalę przemysłową przysłużył się Ignacy Łukasiewicz. Powstała tu pierwsza prowincja naftowa na świecie – Gorlickie Zagłębie Naftowe. W niewielkich ilościach ropę naftową wydobywa się tu po dziś dzień. Biegnie tędy Karpacko-Galicyjski Szlak Naftowy. Znajdują się na nim m.in.: Muzeum Regionalne PTTK w Gorlicach, najstarsza na świecie uliczna lampa naftowa w Gorlicach, Muzeum Przemysłu Naftowego i Etnografii w Libuszy, czy zabytkowy kiwon w Krygu.
Ciekawostkami i osobliwościami są doliny nieistniejących już wsi, zamieszkałych kiedyś przez Łemków, m.in.: Bielicznej, Regetowa, Radocyny, Ciechani i Jasiela. Pamiątkami po tym zapomnianym ludzie są też piękne drewniane cerkwie, m.in. w Owczarach, Kwiatoniu, Kotani i Bartnem. W Zyndranowej powstał niewielki skansen łemkowski. W Beskidzie Niskim znajdują się także drewniane kościoły katolickie. Najpiękniejsze z nich są w Sękowej i Binarowej – obydwa zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Ciekawym miejscem dla miłośników architektury drewnianej jest skansen pogórzański w Szymbarku. Kościoły, cerkwie, skanseny, dworki i inne drewniane budynki znajdują się na Szlaku Architektury Drewnianej.
W Szymbarku stoi renesansowy kaszel – dwór obronny. W Bieczu, który nazywany jest „polskim Carcassonne” lub „małym Krakowem” odnaleźć można doskonale zachowane mury obronne z wieżami i basztami. Inne urokliwe miasteczka w Beskidzie Niskim to m.in.: Grybów, Jaśliska, czy Dukla. Ważnymi zabytkami są tu także cmentarze wojenne z czasów I wojny światowej m.in. na Przełęczy Małastowskiej, w Rotundzie i w Beskidku nad Konieczną.
Marek Lont
Dodaj komentarz