Pompeje to miasto w południowych Włoszech na przedmieściach Neapolu, u podnóży Wezuwiusza. W czasach starożytnych, doszło do wybuchu tego wulkanu i całe ówczesne miasto spotkała zagłada. Jednak paradoksalnie to co było przekleństwem w starożytności, okazało się błogosławieństwem dla współczesnych naukowców. Dzięki pokryciu miasta popiołem wulkanicznym, bardzo dobrze zakonserwowało się tu wiele budynków. Cały czas prowadzone są tu wykopaliska, a archeolodzy co i rusz odkrywają coś nowego.
Pompeje zostały założone w VII wieku p.n.e. przez Osków u podnóży Wezuwiusza, na stoku wzniesienia utworzonego przez prehistoryczną lawę. W późniejszych latach miasto było pod panowaniem greckim, następnie etruskim, by z końcem V wieku p.n.e. zostać zdobyte przez Samnitów. W IV wieku p.n.e. Pompeje zawarły układ sojuszniczy z Rzymem. Sojusz ten zobowiązywał miasto do pomocy militarnej, lecz pozostawiał Pompejańczykom autonomię, a także własne urzędy i język.
To sprawiało, że Pompeje stanowiły ważny organizm polityczny i ekonomiczny, a pod wieloma względami mogły konkurować z samym Rzymem. Pierwszy raz miasto zostało zniszczone aż w 65% w wyniku silnego trzęsienia ziemi 5 lutego 62 roku. Zostało jednak odbudowane. Kolejna tragedia miała miejsce 17 lat później – 24 sierpnia lub 24 października 79 roku. Miała wówczas miejsce niespodziewana erupcja Wezuwiusza, która trwała nieprzerwanie przez trzy dni. Popiół wulkaniczny pokrył miasto warstwą o grubości około 5 – 6 m. Na miasto spadały także rozżarzone lapille. Mieszkańców uśmiercały też trujące gazy, które wydobywały się z wulkanu. Erupcja zniszczyła również znajdujące się nieopodal Herkulanum i Stabie.
Świadkiem tragedii był Pliniusz Młodszy, który dokładnie opisał wybuch wulkanu oraz spowodowaną nim katastrofę. Paradoksalnie, to co było tragedią dla ludzi zamieszkujących wówczas miasto, stało się doskonałą bazą do badań dla współczesnych archeologów. Popiół wulkaniczny utrwalił bowiem budowle i przedmioty codziennego użytku oraz wiele ciał ludzi i zwierząt. Daje to doskonały wgląd w życie tego starożytnego miasta. W Pompejach cały czas prowadzone są wykopaliska. Archeolodzy wciąż dokonują nowych odkryć. Popiół wulkaniczny utrwalił także starożytne Herkulanum i Stabie, gdzie również prowadzone są prace archeologiczne. Współcześnie ruiny tych trzech miast są udostępnione do zwiedzania.
Największym spośród tych miast i najsłynniejszym są Pompeje. Turyści mogą tu zwiedzań praktycznie cały odkopany dotychczas obszar starożytnego miasta, przechodząc ulicami regularnej siatki, odwiedzając każdą z dziewięciu stref funkcjonalnych miasta. Starożytne miasto otoczone było murami obronnymi, które w dużej części się zachowały. Do Pompejów można było się dostać przez bramy, a najciekawszą z nich jest Porta Marina – to przez nią na teren wykopalisk wchodzą zazwyczaj turyści.
Centralną część tego starożytnego miasta stanowiło Forum, które otoczone było kolumnadą. W północnej części forum znajduje się Świątynia Jowisza. Poniżej świątyni mieści się skarbiec. Po bokach znajdują się dwa łuki triumfalne: Germanika i Tyberiusza. Do południowego boku forum przylega Budynek Władz Miejskich. Od strony zachodniej do forum przylegają: Comitium, Budynek Eumachii, Świątynia Wespazjana, Świątynia Larów, Macellum i Bazylika. Do wschodniego boku forum przylega z kolei Świątynia Apollina.
Na terenie pompejańskich wykopalisk odkryte zostały trzy kompleksy term miejskich: Term Rynkowe, Termy Centralne i Termy Stabiańskie. Do najważniejszych budynków użyteczności publicznej należały m.in.: mogący pomieścić około 5 tysięcy widzów Teatr Wielki oraz Amfiteatr, na którego widowni mogło zasiąść około 20 tysięcy widzów. W Pompejach znajdowały się także domy publiczne – również jeden z takich obiektów można zwiedzać. Na ulicach znajdują się przejścia dla pieszych – w postaci kamiennych zebr wznoszących się ponad ulicami.
Oczom odwiedzających ukazują się bardzo dobrze zachowane domy mieszkalne – od mieszkań zwykłych obywateli, po wille najznamienitszych rodów. Najciekawszymi domami zamożnych są: Dom Fauna, Dom Wettiuszów, Willa z Misteriami, Dom Dramaturga. Wzdłuż głównych ulic znajdują się także zajazdy, gospody, piekarnie i sklepy. We wnętrzach zobaczyć można świetnie zachowane malowidła ścienne – freski, a na zewnętrznych ścianach – starożytne graffiti. Odkrywane rzeźby wykonane były przez lokalnych artystów z tufu wulkanicznego, marmuru, kamienia, drewna i brązu. Jednak największe wrażenie robią gipsowe odlewy ciał mieszkańców.
W pobliżu zasypanego miasta osiedlali się kolejni mieszkańcy. Najważniejszym zabytkiem nowego miasta jest Sanktuarium Matki Boskiej Różańcowej z XIX wieku.
Marek Lont
Dodaj komentarz