12 stycznia odbyła się premiera spektaklu „Nowy Jork. Prohibicja”, wystawionego w wyremontowanej dawnej sali prób orkiestry Operetki Warszawskiej, a następnie Teatru Muzycznego ROMA. 10 lat temu odbyła się w niej premiera „Zabawek Pana Boga” w reżyserii Jerzego Satanowskiego.
– Nova Scena stała się bardzo popularna, lubiana przez aktorów, ma też wielu fanów wśród widzów – mówi Wojciech Kępczyński, dyrektor Teatru Muzycznego ROMA.
Wśród wystawianych tytułów znalazły się spektakle dla dzieci oraz musicale i przedstawienia muzyczne dla dorosłych. Także do widzów od lat 16 adresowana jest muzyczna opowieść o narodzinach nowoczesnego świata, historia wielkiej amerykańskiej metropolii z lat 20. ubiegłego stulecia, którą rządziły jazz, mafia i prohibicja.
Kacper Kuszewski, Katarzyna Zielińska, Rafał Królikowski
– Spektakl opowiada o dawnych czasach w Stanach Zjednoczonych, ale hasło „prohibicja” i ten moment, od którego państwo chce w jakiś sposób zarządzać życiem obywateli, ustalać reguły i mówić im, co jest wartościowe, a co nie, jak mają żyć, jakie mają wyznawać zasady moralne, pozostaje aktualny. Dziś, w naszej rzeczywistości, odnajdujemy te same akcenty – patrzymy, jak się ona zmienia. I to jest ważny motyw naszego spektaklu, bo chcieliśmy opowiedzieć historię zakorzenioną w latach 20. i 30. XX wieku, ale jest ona naszym współczesnym komentarzem, remiksem pewnych opowieści z tamtych czasów. Ten teatr muzyczny troszkę wykracza poza granice tradycyjnego teatru musicalowego – jest połączeniem elementów teatru dramatycznego, teatru tańca i współczesnego teatru muzycznego. I jest oparty na bardzo dobrze napisanej literaturze. Dla mnie jest bardzo istotne, by te opowieści były o czymś, by tekst był ważny, a może i najważniejszy. Nawiązywał do tradycji polskiego teatru muzycznego czy też balansującego na granicy kabaretu, jak „Kabaret Starszych Panów” czy „Piwnica pod Baranami” – wyjaśniał tuż przed premierą na konferencji prasowej Łukasz Czuj, reżyser i scenarzysta, twórca autorskich zdarzeń muzycznych, projektant multimedialnych ekspozycji muzealnych, producent.
Łukasz Czuj: studiował teatrologię na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie i reżyserię dramatu w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie. Od 2016 r. jest zastępcą dyrektora ds. artystycznych Teatru Miejskiego w Gliwicach. Jest również twórcą (razem z Michałem Urbanem) projektu inscenizacji plastyczno-multimedialnej najnowocześniejszego polskiego muzeum narracyjnego w Fabryce Schindlera w Krakowie, współautorem projektu wystawy „Historia Górnego Śląska” nagrodzonego I nagrodą w konkursie ogłoszonym przez Muzeum Śląskie (2013) oraz autorem ponad 40 spektakli teatralnych, widowisk muzycznych, projektów filmowych i multimedialnych – w większości stworzonych w oparciu o własne scenariusze, wystawionych przez Teatr Współczesny we Wrocławiu, Teatr im. Horzycy w Toruniu, Teatr Studio w Warszawie, Teatr Ludowy w Krakowie, Teatr Rozrywki w Chorzowie, Teatr Miejski w Gliwicach oraz na międzynarodowych festiwalach (Konfrontacje Teatralne w Lublinie, Krakowskie Reminiscencje Teatralne, Festiwal Kultury Żydowskiej w Krakowie, polskie biuro wystawy Expo 2000 w Hanowerze). Jest autorem wielu widowisk muzycznych i spektakli dramatycznych, m.in. „Opowieści Jedenastu Katów”, „Królowa Nocy” i „La dolce NRD” z Januszem Radkiem, „Bal u Wolanda” z Maciejem Maleńczukiem, „Leningrad” i „Miłość w Leningradzie” z Mariuszem Kilianem i Tomaszem Marsem, „Siekiera” i „Pan Kazimierza” z Tomaszem Marsem.
Kacper Kuszewski
Spektakl „Nowy Jork. Prohibicja” nie jest jednak wyłącznie podróżą retro, lecz współczesnym spojrzeniem na tamte czasy i zabawą konwencją. W utworach poznajemy najważniejsze momenty historii Nowego Jorku w czasach prohibicji, odkrywamy świat nielegalnego biznesu, który napędzany przez mafię i gangsterów, rozwinął się w błyskawicznym tempie, i zanurzamy się do wnętrza miasta grzechu. Ta opowieść – zdaniem twórców – staje się przewrotnym, popkulturowym moralitetem, w którym pytamy o szanse ocalenia przed zagładą. Czy miasto i jego mieszkańcy uwikłani w gęstą sieć ciemnych interesów, uwięzieni w pogoni za mrocznymi przedmiotami pożądania, jakimi stają się alkohol, pieniądz i władza, mają szansę na ocalenie? Czy miasto zginie, czy też odrodzi się i zmieni? Czy grzech okaże się ozdrowieńczą chorobą? Za tymi pytaniami kryją się lęki i wątpliwości dotyczące nas współcześnie.
Warto podkreślić, że spektakl „Nowy Jork. Prohibicja” firmują osoby, które przygotowały bardzo dobrze przyjęte przez krytykę i publiczność spektakle muzyczne „Berlin, czwarta rano” (premiera 2012) oraz „Sofia de Magico” (2014). To Katarzyna Zielińska – produkcja (Green Productions), Łukasz Czuj – scenariusz i reżyseria, Marcin Partyka – kompozytor i aranżer, kierownictwo muzyczne, fortepian, Michał Chludziński – teksty utworów i tłumaczenia oraz Paulina Andrzejewska – choreografia. Nowymi osobami są Maciej Chojnacki – scenografia i kostiumy oraz Wiktoria Monika Gołębiewska – kierownik produkcji. Zespół muzyczny tworzą: Marcin Partyka – pianino, Sebastian Feliciak – saksofon/klarnet, Daniel Orlikowski – trąbka, Piotr Filipowicz – kontrabas, Kuba Szydło – perkusja.
– Spektakl nie jest zbiorem piosenek, ale opowieścią, bo jeden utwór przechodzi w drugi. Nie ma dialogów czy dodatkowej narracji. Usłyszymy 23 utwory, z bardzo bogatego repertuaru z lat 20. i 30. – przebojowe, najbardziej reprezentatywne dla tamtego czasu, ale mieszczące się w naszej opowieści, a także skomponowane przeze mnie. Ale ta opowieść nie jest wyłącznie historycznym obrazkiem, bo w naszych spektaklach staramy się balansować pomiędzy przeszłością i teraźniejszością, a ten – tak naprawdę – jest komiksem, a nie wykładem na temat czasów prohibicji. To gra, zabawa konwencjami teatralnymi, bo lata 20. i 30. zapoczątkowały fantastyczny rozkwit muzyki w Stanach Zjednoczonych – jazzu i swingu. W trakcie prohibicji zabroniono spożywania alkoholu, więc rozwijał się podziemny rynek jego pędzenia, powstawały kluby, w których go nielegalnie sprzedawano i gdzie królowała muzyka. To był jeden z pierwszych impulsów do stworzenia tego spektaklu, gdyż pomyśleliśmy, że intrygujące byłyby pokazanie na scenie tej muzyki we współczesnej aranżacji i zatańczenie tej historii, bo spektakl jest bardzo taneczny. A w tamtych latach w Ameryce teatr muzyczny rodził się, by rozkwitnąć w musicalach i filmach – mówi Marcin Partyka, pianista, kompozytor, aranżer. Absolwent Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach, kompozytor muzyki teatralnej i kierownik muzyczny wielu teatrów, twórca aranżacji i kompozycji dla polskich i zagranicznych orkiestr.
Katarzyna Zielińska i Marcin Przybylski
I tak dla przykładu piosenka „To jest Nowy Jork!”, czyli „Don’t Put a Tax on the Beautiful Girls”, nagrana przez Eddie Cantora (1892–1964), amerykańskiego komika, piosenkarza, tancerza i aktora, została wydana na singlu w 1920 r., a w 2011 r. jej cover nagrała Kathy Brier. Klasykiem jest też „Daj i daj!”, czyli „Old King Tut” nagrana w 1923 r. przez Leo Fitzpatricka, z wciąż aktualnym tekstem: Dziś politykiem być, to nie w kij dmuchał, bo wciąż wszyscy czegoś od nas chcą (…), jak obiecałeś, no to teraz zrób. Na głowie żona, dzieci i kochanka oraz kraj, a zewsząd słychać tylko: daj i daj (…), wszak obiecałeś raj. Współczesnym spojrzeniem na tamte czasy jest scena z życia małżeńskiego opisana piosenką „Mysie Pysie” (Partyka-Chludziński) – z choreografią nie dla małolatów.
– Obok utworów dynamicznych usłyszymy też bardziej spokojne – ballady oraz pokazujące ciemną stronę „amerykańskiego snu”, który jest dla nas tematem głównym. To marzenie o Ameryce, która kiedyś była dla nas pięknym i fantastycznym lądem, kolebką demokracji, która teraz się zmienia i nie wszystko jest słodkie i piękne jak nam się wydawało. A opowieść o prohibicji, która dramatycznie podzieliła tamtejsze społeczeństwo i sprawiła, że American Dream zamienił się w nocny koszmar, ma kilka odcieni – wyjaśnia Łukasz Czuj.
Aktorzy lubią grać na Novej Scenie, bo ta niewielka, kameralna (150 miejsc), intymna wręcz przestrzeń daje szansę na nawiązanie bliskiego, bezpośredniego kontaktu z widzem. Z drugiej strony wymaga od nich wykorzystania większej gamy subtelnych środków wyrazu, znakomitego opanowania warsztatu aktorskiego, dużej dyscypliny i zwracania uwagi na najmniejsze szczegóły.
Można to potraktować jako drobną uszczypliwość z mojej strony, ale z pewnością łatwiej jest wybrać w castingu kilku, a nie kilkunastu dobrych aktorów. A na „deskach” Novej Sceny występują aktorzy legitymujący się uznanym dorobkiem.
I tak Katarzyna Zielińska (gra Adele Cocou), współproducentka muzycznych spektakli: „Berlin, czwarta rano”, „Sofia de Magico” i „Nowy Jork. Prohibicja”, jest absolwentką krakowskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej, wychowanką Sławy Przybylskiej. Już w czasie studiów występowała m.in w spektaklach muzycznych i musicalach krakowskiego Teatru Ludowego („Wieczór kawalerski”, „Królowa przedmieścia”, „Siostry Parry”, „Minnesota blues”, „Berlińska rewia kabaretowa” i „Błysk rekina”). W Warszawie debiutowała w musicalu „Złe zachowanie” Andrzeja Strzeleckiego, a następnie występowała m.in. w teatrach Kwadrat, Komedia, ROMA, Rampa i Syrena. Grała też w filmach, m.in.: „Córy szczęścia”, „Ostatni Klezmer”, „Ryś”, „Mój Nikifor”, „Dzień świra”, „Och, Karol 2” i „Listy do M” oraz w serialu „Barwy szczęścia”. Za album „Leopold Kozłowski i przyjaciele” (w językach jidisz i polskim) zdobyła Złotą Płytę. Jest dwukrotną laureatką Nagrody Publiczności na Festiwalu Piosenki Aktorskiej we Wrocławiu i nagrody Telekamery 2011 i 2012 w kategorii „Aktorka”. Na Festiwalu im. Agnieszki Osieckiej otrzymała Nagrodę Publiczności, Dziennikarzy i Nagrodę Prezydenta Miasta St. Warszawy.
Ewa Konstancja Bułhak (Dora Brown), absolwentka warszawskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza (1995), od 1998 r. jest w zespole Teatru Narodowego. W latach 1995–1998 występowała w Teatrze Polskim w Warszawie. Współpracowała z warszawskimi teatrami: Montownia, Dramatycznym, Teatrem na Woli im. Tadeusza Łomnickiego, Wytwórnia, Studio Buffo, Polonia, OCH-Teatrem, a także z Narodowym Centrum Kultury w Warszawie, Teatrem Polskiego Radia i Teatrem Telewizji. Jest laureatką Nagrody im. Arnolda Szyfmana (1996), III nagrody Przeglądu Piosenki Aktorskiej we Wrocławiu (1996) i Feliksa Warszawskiego w kategorii „Najlepsza pierwszoplanowa rola kobieca” za rolę Gilety w „Księżniczce na opak wywróconej” (reż. Jan Englert, Teatr Narodowy w Warszawie, 2010).
Tę samą rolę odtwarza Magdalena Smalara – aktorka, wokalistka, reżyserka i autorka tekstów, występująca w warszawskim Teatrze Dramatycznym – wcześniej, przez 11 lat, w Teatrze Polskim w Warszawie, gdzie zadebiutowała jako reżyserka spektaklu „Wszędzie jest wyspa Tu” opartego na poezji Wisławy Szymborskiej. Od 2 lat jako wykładowczyni współpracuje z Uniwersytetem Muzycznym Fryderyka Chopina. Bazując na osobistych doświadczeniach, napisała (we współpracy z kompozytorką Urszulą Borkowską) oraz wyreżyserowała własny stand-up z piosenkami „Kobieta do zjedzenia”. Od 2009 r. współpracuje z Fundacją Okularnicy, prowadząc warsztaty i koncerty kolejnych edycji festiwalu „Pamiętajmy o Osieckiej”. Wystąpiła w kilkudziesięciu spektaklach teatralnych, zagrała w wielu filmach i serialach, a także była członkinią obsady programu satyrycznego SNL Polska.
Kacper Kuszewski, Katarzyna Zielińska
Kacper Kuszewski (Pan Smokey Joe), aktor teatralny, filmowy i dubbingowy oraz wokalista, mając 13 lat zadebiutował na scenie Teatru Muzycznego w Gdyni rolą Gavroche’a w musicalu „Les Misérables” („Nędznicy”) w reżyserii Jerzego Gruzy. Jest absolwentem liceum muzycznego w Bydgoszczy w klasie klarnetu. Po ukończeniu studiów w warszawskiej Akademii Teatralnej współpracował z Teatrem Narodowym, warszawskim Teatrem Polskim, Teatrem Scena Prezentacje i Teatrem Muzycznym ROMA, a także z Kabaretem Olgi Lipińskiej. W 2007 r. ukończył podyplomowe studia aktorskie na Uniwersytecie w Manchester w Anglii i na 9 lat związał się z wrocławskim Teatrem Pieśń Kozła, jedną z najlepszych niezależnych grup teatralnych w Europie, zdobywającą prestiżowe nagrody na festiwalach na całym świecie. Największą popularność przyniosła mu rola w serialu „M jak miłość”, a także udział w telewizyjnych show „Jak oni śpiewają” i „Taniec z gwiazdami”, którego 13. edycję wygrał z Anną Głogowską. Zwyciężył również w 8. edycji programu „Twoja twarz brzmi znajomo”, którego obecnie jest jednym z jurorów. W dorobku ma też role filmowe („Strefa ciszy”, „Karol, człowiek, który został papieżem”, „Wkręceni”) oraz kilkadziesiąt ról w dubbingu – użyczył głosu m.in. Myszce Miki i Luke’owi Skywalkerowi z „Gwiezdnych wojen”.
Gentlemana Jima grają Rafał Królikowski i Marcin Przybylski. Pierwszy jest absolwentem Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie. Za rolę Isidora w spektaklu dyplomowym Carla Goldoniego „Awantura w Chioggi” (1992) dostał nagrodę jury i nagrodę publiczności na X Ogólnopolskim Przeglądzie Spektakli Dyplomowych Szkół Teatralnych w Łodzi. Występował m.in. w filmach A. Wajdy, J. Machulskiego, K. Gradowskiego, T. Koneckiego i A. Saramonowicza. W latach 1992–2007 związany był z Teatrem Powszechnym im. Zygmunta Hübnera w Warszawie, występował też w innych teatrach warszawskich (Scena Prezentacje, Teatr Polski, Studio Buffo, Warszawska Opera Kameralna). Jest laureatem nagród Kaliskich Spotkań Teatralnych oraz Feliksa Warszawskiego.
Marcin Przybylski, absolwent i wykładowca Akademii Teatralnej w Warszawie do 2003 r. był aktorem Teatru Współczesnego w Warszawie, a obecnie – Teatru Narodowego. Jest laureatem Grand Prix oraz Nagrody Ewy Demarczyk XXII Przeglądu Piosenki Aktorskiej we Wrocławiu (2001). W 2008 r. zadebiutował jako reżyser – „Moulin Noir” w Teatrze Współczesnym w Warszawie, w 2014 r. wyreżyserował „Fortepian pijany” (Teatr Narodowy), a w dorobku ma też spektakle Teatru Polskiego Radia. Jako aktor współpracował m.in. z Erwinem Axerem, Jerzym Jarockim, Eimuntasem Nekrošiusem, Mają Kleczewską, Pawłem Miśkiewiczem, Piotrem Cieplakiem, Agnieszką Glińską i Janem Englertem. Był finalistą II edycji programu telewizyjnego „Twoja twarz brzmi znajomo” (2014). Został odznaczony Brązowym Medalem „Zasłużony Kulturze – Gloria Artis” (2015).
– Ludzie wychodzący z naszych poprzednich spektakli zapamiętywali teksty, a później je cytowali. Następnie wracali po raz drugi i trzeci, żeby ich znów posłuchać, bo odnoszą się do naszej współczesności. I za to im dziękuję, że od początku nam zaufali – mówi Katarzyna Zielińska.
Czy tak będzie i tym razem, pokaże czas, ale z pewnością po trwającym 1,5 godziny (bez przerwy) spektaklu wypada pójść na drinka!
PS.
Na głównej scenie Teatru Muzycznego ROMA od 7 listopada 2017 r. ponad 330 razy wystartowali/wylądowali „Piloci”, co oznacza ponad 330 tysięcy widzów. Ile jeszcze będzie tych startów/lądowań? – Wszystko zależy od popytu, bo nie mamy żadnych ograniczeń, limitów. Tak długo, jak długo będzie widz, będziemy grali ten musical. Na pewno do wakacji – deklaruje Wojciech Kępczyński.
Tekst i zdjęcia: Jerzy Bojanowicz
Dodaj komentarz