Rozwiązaniem problemów finansowych wielu Polek i Polaków jest od kilku lat instytucja, która nazywa się upadłość konsumencka. W 2020 roku weszły w życie przepisy, które znacząco ułatwią korzystanie z niej. Jakie zmiany przygotował ustawodawca, co zmieni się na korzyść dla osób niewypłacalnych w 2020 roku? Odpowiedzi znajdziecie w tym wpisie.
Według raportu Ministerstwa Sprawiedliwości tendencje są jasne – coraz więcej osób niewypłacalnych będzie składało wnioski o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej. Podczas gdy w 2014 roku wpłynęło takich wniosków zaledwie 300, to w 2015 już 5616, natomiast w 2018 roku liczba wniosków wzrosła do 12 719. Najnowsza nowelizacja Prawa upadłościowego z 30 sierpnia 2019 roku jest odpowiedzią na pojawiające się w toku postępowań upadłościowych pytania i wątpliwości. Przewiduje się, że do 2025 roku liczba ta wzrośnie nawet do 35 000 osób rocznie. Potrzeba wyraźnie podkreślić, że upadłość to naturalne zjawisko w gospodarce rynkowej, po nowelizacji jej ogólnym celem jest zrównanie pozycji upadłego i wierzycieli, tak aby przywrócić zdrowe stosunki gospodarcze w społeczeństwie.
Zmiana prawa upadłościowego, która nastąpiła po sierpniu 2019 roku została rozciągnięta w czasie. Większość przepisów wchodzi w życie już 24 marca 2020, natomiast ostatnie dopiero w grudniu tego roku. Nowelizacja dotyczyła zarówno przepisów materialnych, procedur, jak i poszerzenia katalogu podmiotów objętych prawem upadłościowym.
Jedną z podstawowych zmian jest poszerzenie kręgu osób, które mogą skorzystać
z upadłości konsumenckiej. Bankructwo może ogłosić:
Następna zmiana dotyczy zabezpieczenia interesów lokalowych upadłego. Oznacza to, że bez względu na to, do której z trzech wyżej wymienionych grup upadły należał, ustawodawca zadbał, aby jako osobie fizycznej, zabezpieczyć jemu oraz osobom na jego utrzymaniu potrzeby mieszkaniowe. Jeżeli w masie upadłościowej znajduje się nieruchomość, to po jej sprzedaży syndyk wydziela kwotę, która według cen rynkowych pozwoli na wynajęcie mieszkania na okres od 12 do 24 miesięcy (art. 342a pr.up).
Ze względu na dobro upadłego, ale także i interesy państwa, ustawodawca wprowadził przepisy wyłączające część dochodu upadłego z masy upadłościowej (art. 63 pr.up), bowiem upadły niemający z czego się utrzymać zacznie korzystać z pomocy społecznej, obciąży więc dodatkowo budżet państwa. Co do zasady, jeżeli upadły jest osobą samotną, to kwota wyłączona nie może przekroczyć 150% kwoty określonej w art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy z 12.03.2004 r. o pomocy społecznej, natomiast jeżeli upadły posiada osoby na utrzymaniu, to kwota ta zostaje powiększona o iloczyn wyżej wymienionej.
Zmianą zasadniczą w Prawie upadłościowym jest zliberalizowanie podejścia i konsekwencji w zakresie zawinienia dłużnika w doprowadzeniu do stanu niewypłacalności. Przed nowelizacją z 2019 roku, przesłanka ta uniemożliwiała skorzystanie z omawianej instytucji wielu osobom. Teraz natomiast sąd będzie badał stopień zawinienia dłużnika, ale już po ogłoszeniu upadłości. To Decyzja ta, zdaniem ekspertów godzi w sposób rażący w interes wierzycieli.
Kolejną zmianą ułatwiającą funkcjonowanie upadłego, jest wprowadzenie możliwości oddłużenia dłużnika nierzetelnego, to znaczy takiego, który świadomie doprowadził się do stanu niewypłacalności, jeżeli przemawiają za tym względy słuszności i humanitaryzmu (art. 369 ust. 3 pkt 2). Przykładem takiej słuszności może być choroba skutkująca niemożnością podjęcia pracy zarobkowej – z pewnością orzecznictwo sądów po 24.03.2020 roku pomoże rozwiać te dwa nieostre pojęcia.
Ubóstwo masy upadłościowej nie jest już bezwzględną przesłanką do odrzucenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Przed nowelizacją sąd odmawiał wszczęcia procedury, jeżeli wielkość majątku dłużnika nie wystarczała na pokrycie kosztów samego postępowania. Jest to znacząca zmiana na korzyść dla osób chcących ogłosić bankructwo. Do tej pory bardzo często osoby chciały ogłosić upadłość w momencie, gdy już nic nie posiadały, teraz będzie to trudne, lecz możliwe.
Tak więc zniesiono przesłanki negatywne, które wcześniej uniemożliwiały skorzystanie z instytucji upadłości konsumenckiej w wielu życiowych sytuacjach. Jednakże, w wypadku nierzetelnego dłużnika, który celowo lub w drodze rażącego niedbalstwa sam doprowadził się do stanu niewypłacalności, okres spłat ma być nie krótszy niż 36 miesięcy i nie dłuższy niż 84 miesiące (art. 370a pr.up.). Biorąc pod uwagę fakt, że sama procedura trwa w niektórych przypadkach nawet 3 lata, to znaczy, że dłużnik nierzetelny będzie musiał spędzić w procedurze nawet 10 lat! Zarzut rażącego niedbalstwa jest bardzo nieostry i w jego interpretacji może pomóc jedynie orzecznictwo i doktryna.
Następnie ustawodawca wprowadził pozytywne zmiany dla upadłego dotyczące możliwości skrócenia planu spłaty wierzycieli. Co do zasady okres spłaty wynosi 36 miesięcy, gdy upadły spłaci co najmniej 50% zadłużenia, sąd może skrócić okres spłaty nawet do 12 miesięcy.
Oddłużenie bez upadłości, taką bowiem możliwość przewidziano w ustawie o nowelizacji dla osób fizycznych niebędących przedsiębiorcami, polega na zawarciu układu z wierzycielami bez ogłaszania upadłości. Przesłanką, która na to pozwala będzie spłata zobowiązań wobec wszystkich wierzycieli i obiektywna możliwość spłaty. To znaczy, że osoba fizyczna, która nie prowadzi działalności gospodarczej może faktycznie podjąć się spłaty zobowiązań w realnym terminie.
Wprowadzono możliwość skorzystania z narzędzia pre-pack, to znaczy przygotowanej likwidacji. Polega ona na umowie przedwstępnej nabycia przez wierzyciela lub inną osobę przedsiębiorstwa albo znacznej jego części przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości przez dłużnika. Pozwala to na zbycie przedsiębiorstwa lub jego znacznej części po cenach rynkowych, nie wejdą one w skład masy upadłościowej. Dzięki temu dłużnik może przystąpić do upadłości w bardziej elastycznych warunkach. Zabezpieczeniem całej operacji jest wpłacone wadium przez nabywcę. Dowód wpłaty musi być dołączony do wniosku (art.56a ust 2a). Podkreślić należy, że jeżeli wniosków o nabycie tego samego przedmiotu wpłynie kilka, to sąd ogłasza aukcję (art.56ca), do czasu przeniesienia własności sąd powołuje tymczasowego nadzorcę (art. 56aa pr.up.).
Nowa instytucja w prawie upadłościowym zawarta w art. 361 i n. przewiduje, że sąd może umorzyć postępowanie, jeżeli upadły nie ma majątku oraz nie jest w stanie spłacić zobowiązań, bądź jeżeli wszyscy wierzyciele o to wystąpili. Umorzenie postępowania na podstawie art. 369 przewiduje oddłużenie warunkowe, kiedy to przez pięć lat od wydania postanowienie o umorzeniu przez sąd upadły nie może dokonywać żadnych czynności mogących pogorszyć jego sytuację majątkową, nie może dokonywać żadnych czynności prawnych przekraczających wysokość średniego wynagrodzenia określonego przez GUS. Jeżeli upadły złamie postanowienia ustawy dotyczące warunkowego umorzenia postępowania to jego zobowiązania nie ulegną umorzeniu. Z tego powodu istnieje ryzyko, że procedura oddłużenia stanie się fikcyjna.
Wprowadzane zmiany mają, między innymi, odciążyć sądy kosztem działań syndyka. Rola sądów w postępowaniu upadłościowym zwiększa się, bowiem to do nich wierzyciele mogą zgłaszać swoje roszczenia w ciągu 30 dni od ogłoszenia przez sąd postanowienia o upadłości. Akta z postępowania będą dostępne u doradcy restrukturyzacyjnego, co wynika
z art. 258a pr.up. To także syndyk będzie decydował o poprawności zgłoszenia wierzytelności przez wierzyciela, został bowiem wyposażony w narzędzie jakim jest zarządzenie.
Oczywiście na zarządzenie syndyka będzie przysługiwała skarga składna w terminie 3 dni do syndyka, a jeżeli ten jej nie uwzględni, przekaże ją sędziemu – komisarzowi (art. 258a ust. 5 pr.up). Zwiększono także obowiązki informacyjne syndyka względem wierzycieli oraz małżonka upadłego (art. 176. Ust1a i 1b pr.up.). Na podstawie nowelizacji zostanie zacieśniona współpraca komornika z syndykiem, bowiem to komornik ma poszukiwać majątku upadłego, ale tu uwaga – korzystając wyłącznie z baz danych. Syndyk dostał także uprawnienia ingerencji w postępowania sądowe lub administracyjne, jak na przykład ma możliwość żądania zmiany postanowienia sądowego lub ugody o alimentach (art. 144 ust. 4). Na podstawie art. 176 ust. 2 w związku z ustawą Prawo pocztowe, syndyk ma przejmuje wszelką korespondencję upadłego, następnie te przesyłki, które nie dotyczą masy upadłościowej są przekazywane upadłemu.
Usprawniona zostanie procedura dotycząca wyboru sędziego-komisarza, ponieważ ustawodawca odszedł od jego imiennego wyznaczenia, a to w praktyce znacząco powinno przyspieszyć cały proces upadłości (art. 51 ust. 1. pkt. 6 pr.up). Co więcej, funkcję tę będzie mógł pełnić, z wyłączeniem pewnych czynności (orzekanie o przedmiocie wyłączenia z masy upadłościowej, stosowania środków przymusu, rozpoznawania sprzeciwów), także referendarz sądowy (art. 151 ust 1a pr.up).
Tylko sędzia-komisarz otrzymał możliwość korzystania ze środków przymusu przewidzianych w kodeksie postępowania cywilnego i przepisach o egzekucji świadczeń niepieniężnych (art.58 ust. 1).
Ustawodawca, aby przyspieszyć sporządzenie planu spłaty, słusznie podjął decyzję
o włączenie do prac sądu sędziego-komisarza, jako osobę najbardziej zorientowaną w sytuacji majątkowej upadłego (art. 150 ust. 3 pr.up).
Wprowadzono uproszczoną procedurę w upadłości konsumenckiej, to znaczy, że sąd zdecyduje w jakim trybie wszystko się odbędzie. Oczywiście tryb uproszczony jest szybszy i przewidziany dla przypadków o znikomym stopniu skomplikowania. (330a oraz art. 334 ust. 5 pr. up.).
Ostatnia zmiana dotyczy opłat. Dokonano zmiany ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, bowiem to jej przepisy mają tu zastosowanie. Dla osób nieprowadzących działalności gospodarczej wprowadzono jednolitą opłatę 30 zł.
Dokonując podsumowania trzeba stwierdzić jasno, że zmiany wprowadzone w Prawie upadłościowym znacząco je zliberalizują po 24 marca 2020. Przede wszystkim:
Takie rozwiązanie otworzyło drogę do skorzystania z szansy na oddłużenie dla wielu osób. Upadłość wpływa pozytywnie na sektor finansowy, osoba upadła po przejściu całej procedury na nowo może zaistnieć w pełni w obrocie gospodarczym.
Trzeba podkreślić, że procedura bywa długa i skomplikowana, dlatego dobrze jest się do niej odpowiednio przygotować i pomyśleć o zapleczu, to znaczy o merytorycznym wsparciu.
Jednakże należy zwrócić uwagę, że osłabiono z całą pewnością pozycję wierzycieli, przede wszystkim dopuszczając do możliwości ogłoszenia bankructwa przez osoby, które znacząco przyczyniły się do osiągnięcia stanu niewypłacalności.
źródło
Sprawozdanie statystyczne Ministerstwa Sprawiedliwości S20UN, https://isws.ms.gov.pl/pl/baza-statystyczna/opracowania-wieloletnie/, [data dostępu: 17.01.2020].
Zob. Ustawa z 30.08.2019 r. o zmianie ustawy Prawo upadłościowe
Por. A. Nawojska- Fahrenholz, Reprezentacja podmiotów niebędących osobami fizycznymi, Wolters Kluwer, 2020.
Por. K. Szadkowski, K. Żok, zabezpieczenia wierzytelności, Wolters Kluwers, 2020.
Artykuł przygotowany przy współpracy z Kancelarią Komorniczą Sebastian Makarucha
Dodaj komentarz