Wynikiem Strategicznego Przeglądu Obronnego przeprowadzonego w 2016 r. jest nowa Koncepcja Obronna Rzeczypospolitej Polskiej. Opracowując dokument, Ministerstwo Obrony Narodowej chciało stworzyć wizję Sił Zbrojnych adekwatną do obecnych i przyszłych zagrożeń oraz do posiadanych zasobów. Koncepcja ma stanowić trwałą podstawę dla prowadzenia polityki obronnej
Strategiczny Przegląd Obronny prowadzony był przez 5 zespołów składających się z wojskowych i cywilnych ekspertów (Zespół Badawczy nr 1 – Środowisko bezpieczeństwa RP; Zespół Badawczy nr 2 – Podsystem kierowania obroną narodową; Zespół Badawczy nr 3 – Zdolności operacyjne Sił Zbrojnych RP; Zespół Badawczy nr 4 – Pozamilitarne przygotowania obronne; Zespół Badawczy nr 5 – Proces planowania obronnego). Ponadto opracowanie tworzone było we współpracy z innymi resortami, m.in. Ministerstwem Spraw Zagranicznych, Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Ministerstwem Rozwoju. W projekcie brały też udział inne instytucje, takie jak Biuro Bezpieczeństwa Narodowego, Instytut Zachodni, Ośrodek Studiów Wschodnich im. Marka Karpia oraz Polski Instytut Spraw Międzynarodowych.
Zespół Badawczy nr 1 analizował środowisko bezpieczeństwa państwa. Na tej podstawie tworzył różne scenariusze rozwoju sytuacji. Wykonane analizy miały za zadanie określenie obecnych i przyszłych potrzeb kraju w zakresie obronności. Zespół Badawczy nr 2 prowadził badania poświęcone systemowi dowodzenia i kierowania Siłami Zbrojnymi. Analizy dokonane przez ten zespół wykazały konieczność wprowadzenia zmian w systemie dowodzenia i reformy najwyższych struktur wojskowych. Ustalenia poczynione zostały na podstawie strategicznej gry wojennej i ćwiczenia dowódczo-sztabowego ZIMA-17. Zespół Badawczy nr 4 zajął się z kolei problemem pozamilitarnych przygotowań obronnych – jego ustalenia posłużą do opracowania Narodowej Polityki Zbrojeniowej. Zespół Badawczy nr 5 przygotował rekomendacje związane z usystematyzowaniem i uproszczeniem planowania obronnego.
Jak podkreśla MON, szczegóły Koncepcji Obronnej RP nie mogą zostać ujawnione. Ministerstwo przedstawia jedynie ogólne wnioski z analiz oraz ogólną koncepcję działań obronnych i planowanych zmian w wojsku. Dokument podzielono na dwie części. W pierwszej opisano wyzwania, przed jakimi staną polskie Siły Zbrojne do 2032 r., zaś z drugiej można się dowiedzieć, jakie zmiany należy przeprowadzić, by sprostać wymienionym wyzwaniom.
Pod pojęciem bezpieczeństwa autorzy dokumentu rozumieją zdolność do unikania szeroko pojętych zagadnień. Obejmuje ono nawet bezpieczeństwo energetyczne. Siły Zbrojne powinny być zdolne do reagowania na atak militarny na Polskę lub inny kraj sojuszniczy i na odpieranie działań nieregularnych, a także gotowe do reakcji na zagrożenia niemilitarne oraz do podejmowania misji zagranicznych.
Podkreśla się, że dynamika zmian w otoczeniu Polski jest największa od czasu upadku ZSRR. Dotyczy to zarówno sfery polityki, jak i gospodarki czy kultury. Rośnie rozdźwięk między coraz silniejszą globalizacją a interesami narodowymi. Wyzwaniami dla obecnego ładu międzynarodowego są rosnące aspiracje różnych państw do odgrywania większej roli na arenie międzynarodowej. Często za takimi aspiracjami idą roszczenia terytorialne i chęć osłabienia dominującej pozycji Stanów Zjednoczonych. Zmiany w układzie sił następują w związku ze wzrostem ekonomicznym niektórych krajów świata, co zmusi Stany Zjednoczone do zmiany swojej polityki obronnej. Jednym z efektów tego procesu będzie większe zaangażowanie w rejonie Pacyfiku.
Koncepcja Obronna Rzeczypospolitej Polskiej oparta jest na założeniu, że – mimo utrzymywania się państw jako głównych aktorów sceny międzynarodowej – będzie rosła pozycja aktorów niepaństwowych: korporacji, organizacji pozarządowych, ruchów społecznych oraz grup ekstremistycznych. Już wkrótce podmioty te mogą dysponować technologiami niedostępnymi nawet instytucjom państwowym. Jednocześnie nowe technologie stają się coraz tańsze i bardziej dostępne, co zwiększa zagrożenie dla bezpieczeństwa ze strony grup terrorystycznych. Natomiast rozwój systemów informatycznych sprawia, że duże zbiory danych nie podlegają kontroli.
Podczas Strategicznego Przeglądu Obronnego 2016 zidentyfikowano zagrożenia i wyzwania, jakie staną przed Polską do 2032 roku. Na wstępie wymienia się Rosję. W opracowaniu czytamy: „Federacja Rosyjska dąży do wzmocnienia swojej pozycji w globalnym układzie sił przy użyciu różnych metod. Wśród nich znajdują się m.in. łamanie prawa międzynarodowego, regularne stosowanie siły i przymusu w relacjach z innymi państwami, a także próby destabilizacji zachodnich struktur integracyjnych. Stanowi to zagrożenie głównie dla Polski i innych państw regionu, ale i innych państw zainteresowanych stabilnym ładem międzynarodowym”.
Podkreślono również, że Rosja oficjalnie traktuje NATO jako największe zagrożenie dla własnego bezpieczeństwa. Niepokoi więc wzrost wydatków tego kraju na cele obronne. Zakłada się, że do 2032 r. Moskwa będzie kontynuować agresywną politykę. Jednocześnie Stany Zjednoczone, dostrzegając dążenia Kremla, zdecydowały się na wzmocnienie wschodniej flanki NATO, co wskazuje, że Polska nie jest osamotniona w swej ocenie Rosji.
Zakłada się, że Moskwa będzie używać siły militarnej w stosunkach z innymi państwami. Może dochodzić do podejmowania działań militarnych poniżej progu wojny, prób destabilizacji państw NATO, wreszcie – prowokowania konfliktów zbrojnych w różnych częściach świata dla zwiększenia nacisku na Zachód.
Zagrożeniem dla bezpieczeństwa Polski jest też sytuacja na Ukrainie. Nie chodzi tylko o fakt okupowania części terytorium tego kraju przez Rosję i separatystów. W pozostałej części kraju również mają miejsce konflikty zagrażające stabilności Ukrainy. Reformy, które musi podjąć Kijów, uderzają w różne grupy interesów, co może doprowadzić do destabilizacji państwa.
Problemem dla naszego kraju – wskazuje Koncepcja Obronna Rzeczypospolitej Polskiej – jest także sytuacja na Białorusi, bowiem pogłębia się zależność tego kraju od Rosji.
Sytuacja na Bliskim Wschodzie – piszą autorzy strategii – zmienia się w sposób bardzo dynamiczny. Można więc powiedzieć, że przewidywania jej rozwoju będą obarczone dużym marginesem błędu. Problem stanowią tam nie tylko konflikty zbrojne, lecz także słabość administracji i słabe perspektywy rozwojowe, które dotykają przede wszystkim młodych ludzi. Czynnikiem destabilizującym na Bliskim Wschodzie jest według polskich strategów polityka destabilizacji ze strony Rosji, która chce zwiększać tam swoje wpływy.
Również w Afryce Północnej może dojść do nowych konfliktów wywołanych sytuacją demograficzną, niepewnymi perspektywami rozwoju i słabą legitymizacją władzy w krajach tego regionu. Może to doprowadzić do przedostawania się nowych fal migracyjnych do Europy. Mimo osłabienia państwa islamskiego istnieje ciągłe zagrożenie, że pojawią się nowe organizacje terrorystyczne działające na terenie Unii Europejskiej. Organizacje te mogą być nawet wykorzystywane przez rządy niektórych państw. Jak wskazuje dokument: „Potencjalny atak terrorystyczny w Polsce – państwie członkowskim NATO, UE, utożsamianym z chrześcijaństwem – może zostać wykorzystany przez tzw. państwo islamskie, nie tylko do rozszerzenia „wojny z niewiernymi”, ale też dla zastraszenia członków koalicji walczącej ze wspomnianą organizacją”.
Transformacja Unii Europejskiej i NATO stanowi pokusę dla przeciwników, w tym Rosji, by osłabiać jedność obu organizacji. Przejawem tych działań mogą być np. próby osłabienia amerykańskiej obecności w Europie.
Siła polskiej armii będzie zależeć od rozwoju ekonomicznego naszego kraju. Dlatego – zgodnie z Koncepcją Obronną RP – istotna dla naszej obronności jest skuteczna realizacja rządowej Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. Umożliwi ona osiągnięcie w 2030 r. wydatków na obronność na poziomie 2,5 proc. PKB. Zwiększenie pozycji Polski w świecie możliwe stanie się również dzięki dywersyfikacji dostaw głównych surowców energetycznych. Do 2030 r. należy również poprawić stan infrastruktury transportowej. Dla zwiększenia możliwości obronnych niezbędne jest też odwrócenie negatywnego trendu demograficznego.
Zmiany na polu walki wynikają również z postępu technologicznego. Do 2032 r. coraz szerzej stosowane będą urządzenia działające autonomicznie. Zwiększy się siła ognia, a jednocześnie pojawi się sprzęt wojskowy o nowych właściwościach, chociaż autorzy nie przewidują znacznych zmian w rodzajach sprzętu dominującego na polu walki. Postęp technologiczny będzie generował jeszcze inne problemy. Nowoczesne technologie trafiają bowiem w ręce organizacji terrorystycznych. Dzięki nowym metodom kodowania informacji coraz trudniejsze staje się śledzenie grup terrorystycznych i ich funduszy. Obok starć zbrojnych coraz większego znaczenia nabiera walka informacyjna i prowadzenie akcji w cyberprzestrzeni.
Chociaż autorzy zakładają, że do 2032 r. nie dojdzie do konfliktu zbrojnego, Polska będzie przygotowywać się na taką ewentualność. Priorytetem stanie się też stworzenie możliwości niesienia efektywnej pomocy sojusznikom z NATO. Obok unowocześniania sprzętu i zwiększania wyszkolenia żołnierzy planuje się zmiany w systemie dowodzenia, by uczynić go bardziej klarownym i zdolnym do szybkiego reagowania.
Podstawowe założenie, na jakim oparta jest Koncepcja Obronna Rzeczypospolitej Polskiej, mówi o kluczowej roli NATO i Stanów Zjednoczonych dla zapewnienia bezpieczeństwa w Europie i na świecie. Również Unia Europejska jest elementem stabilizującym na kontynencie europejskim. W ramach tych struktur powinna jednak rozwijać się współpraca regionalna. W dokumencie czytamy: „Istotne będzie również wzmacnianie współpracy wojskowej w naszym regionie, szczególnie w basenie Morza Bałtyckiego, wśród państw Grupy Wyszehradzkiej, z Rumunią i całą wschodnią flanką NATO. Powinna się ona objawiać w intensyfikacji ćwiczeń, tworzeniu wspólnych dowództw i formacji, a także – w miarę możliwości – wspólnym pozyskiwaniu wybranego sprzętu wojskowego. Widzimy perspektywy rozwoju partnerskich relacji z Berlinem. Wraz z Niemcami i Danią oraz przy współpracy ze strony innych sojuszników współtworzymy największe regionalne dowództwo typu korpuśnego”.
W celu zapewnienia współpracy regionalnej planuje się utworzenie nowego dowództwa w Krakowie. W 2032 r. polska armia ma stać się jedną z najnowocześniejszych i najliczniejszych w Europie. Podstawą jej sprawności ma stać się możliwość działań połączonych różnych formacji. Dotyczy to szczególnie współdziałania z Wojskami Obrony Terytorialnej. Z analiz wynika, że kluczowe zadanie dla obronności Polski powinno przypaść Wojskom Lądowym i Siłom Powietrznym. Dla zapewnienia ich skuteczności konieczne będzie utworzenie czwartej dywizji wojsk operacyjnych. Zwiększony powinien zostać potencjał sił specjalnych. Wojska Obrony Terytorialnej mają współdziałać z siłami operacyjnymi głównie jako piechota lekka. Zostaną również wykorzystane jako wsparcie zarządzania kryzysowego. Większe znaczenie mają otrzymać oddziały inżynieryjne. Dotyczy to m.in. maskowania operacyjnego i zabezpieczenia przepraw. Do 2032 r. istotna rola w działaniach wojennych powinna przypaść wojskom cybernetycznym. Chodzi tu zarówno o walkę informacyjną, jak i odpieranie ataków cybernetycznych.
Zakupy dla wojska mają opierać się na usystematyzowanej metodologii badań popartej ćwiczeniami terenowymi. Wymagać to będzie stworzenia systemu badań operacyjnych.
Koncepcja Obronna RP zakłada odtworzenie roli dywizji jako związku taktycznego, a nie tylko tworów administracyjnych. Rozwinięte mają zostać zdolności rozpoznania, m.in. poprzez stworzenie dla nich bardziej przyjaznego środowiska prawnego. Rozpoznanie ma też funkcjonować od najniższych szczebli organizacji Sił Zbrojnych.
Siłę rażenia polskiej armii mają zwiększyć inwestycje w zakupy dalekosiężnej broni lufowej i rakietowej, zaś skuteczność rozpoznania ułatwią zakupy nowych technologii i użycie satelitów. Obronę przeciwlotniczą wzbogacą systemy antyrakietowe „Narew” i „Wisła”, natomiast Siły Powietrzne otrzymają więcej broni precyzyjnej dalekiego zasięgu i samoloty piątej generacji. W przypadku Marynarki Wojennej planuje się wzmocnienie nadbrzeżnych jednostek rakietowych, zakup załogowych i bezzałogowych platform rozpoznawczych oraz okrętów podwodnych.
By zwiększyć liczebność Sił Zbrojnych i możliwości mobilizacji, uruchomiane zostaną nowe formy krótkiego przeszkolenia wojskowego oparte na pozyskaniu ochotników. Ponadto zunifikowane będą wszystkie formy służby wojskowej. W ciągu 8 lat liczba żołnierzy ma wzrosnąć do poziomu przekraczającego 200 tys., wliczając w to oddziały obrony terytorialnej.
Wojciech Ostrowski
Dodaj komentarz